عوارض شیمی درمانی ؛ سوالات رایج درباره شیمی درمانی

عوارض شیمی درمانی

همانطور که قبلا بیان شد مشابه تمام روش های درمانی، شیمی درمانی نیز ممکن است عوارضی برای بیمار ایجاد کند. اما نکته مهم این است که بیمار دچار همه عوارضی که دراینجا ذکر می شود نخواهد شد، بلکه گاهی یک یا چند تا این عوارض گریبان گیر او خواهد شد.

دید عمومی در مورد شیمی درمانی این است که بیماران بعد از انجام شیمی درمانی از تهوع شدید، استفراغ، ریزش مو، درد و خستگی رنج می برند. قدر مسلم شیمی درمانی بخصوص برای برخی از بیماران مرحله بسیار سختی است اما بدن بسیاری از آنها واکنشهای سختی نسبت به شیمی درمانی از خود نشان نمی دهند و همان طور که ذکر گردید بعضی افراد فقط بعضی از عوارض جانبی را ممکن است تجربه کنند. نکته قابل توجه اینست که گاهی در مورد وسعت عوارض شیمی درمانی اغراق شده است و همین باعث می شود بسیاری از بیماران در مورد انجام آن دچار تردید می شوند.

عوارض داروهای شیمی درمانی

امروزه با پیشرفت قابل ملاحظه ای در تولید داروهای شیمی درمانی ، عوارض جانبی آن بسیار کمتر از چیزی است که تصور می شود تا حدی که برخی از رژیم های شیمی درمانی که امروزه برای بیماران مبتلا به سرطان تجویز  می گردد معمولاً هیچ مشکلی برای بیمار ایجاد نمی کند. از طرفی جهت رفع یا کاهش کاهش قابل توجه عوارض شیمی درمانی یک سری داروهای کمکی وجود دارند که به عنوان مکمل استفاده می شوند و بخشی از درمان به حساب می آیند.

بدن هر فرد متفاوت است. در بسیاری از موارد، عوارض جانبی شیمی درمانی به خوبی با دارو کنترل می شوند اما گاهی به جهت بهبود یافتن عوارض جانبی، شیمی درمانی به تاخیر می افتد یا دوز آن کمتر می گردد. کاهش دوزهای داروهای شیمی درمانی، به تعویق انداختن درمان یا کاهش دفعات چرخه های شیمی درمانی می تواند میزان علاج و بقا را کاهش دهد.

توجه داشته باشید خوشبختانه عوارض شیمی درمانی گذرا و موقت بوده و بعد از اتمام درمان بسته به عوامل مختلف مانند نوع و میزان دارو، تعداد دفعات شیمی درمانی ، وضعیت جسمی و روانی بیمار به تدریج بهبود می یابند.

انواع عوارض شیمی درمانی

داروهای شیمی درمانی عموما سلول هایی رو مورد هدف قرار می دهند که دارای رشد سریعی هستند، بنابراین مو، مغز استخوان و غشاء مخاطی دهان، بینی و دستگاه گوارش معمولاً بیش از همه تحت تاثیر قرار می گیرند. عوارض شیمی درمانی را می توان به سه دسته ی حاد، تحت حاد و مزمن تقسیم کرد.

• عوارض حاد شیمی درمانی

عوارض حاد شایع ترین عوارض ناشی از شیمی درمانی می باشند. این عوارض در هفته های اول بعد از شیمی درمانی رخ می دهد مانند تهوع و استفراغ، زخم دهان، ریزش مو، کاهش سلول های خونی و به دنبال آن احتمال ابتلا به عفونت، ریزش مو، بی اشتهایی، اسهال، یبوست، درد شکم، درد بدن، احساس ضعف و خستگی، مشکلات ادراری و بی نظمی در دوره های قاعدگی خانم ها.

• عوارض تحت حاد شیمی درمانی

عوارض تحت حاد بین چند هفته تا چند ماه از شروع شیمی درمانی پدیدار می شود مانند تغییرات رنگ و قوام پوست و ناخن.

• عوارض مزمن شیمی درمانی

عوارض مزمن نیز معمولاً چند ماه بعد از آغاز شیمی درمانی رخ می دهد مانند آسیب بافت کلیه، کبد و قلب.

بعضی از عوارض حاد ممکن است در طول درمان یا بعد از خاتمه درمان نیز ادامه یابد و به یک عارضه مزمن تبدیل گردد مانند یبوست و یا یک عارضه ای که معمولاً به صورت مزمن به وجود می آید خود را سریع تر و به صورت یک عارضه حاد نشان دهد. ممکن است دو فرد متفاوت به یک نوع و مقدار دارو واکنشهای متفاوتی نشان دهند.

در هرحال در صورت ایجاد هرگونه عارضه، بیماران یا مراقبین باید تیم درمانی را از وجود عوارض درمان آگاه سازند تا بتوانند مشاوره ی لازم دریافت کنند.

سوالات رایج راجع به داروهای شیمی درمانی

داروهای شیمی درمانی چگونه عمل می کنند؟

بعضی از سلول های بدن به علل نامعلومی به صورت سریع و غیر قابل کنترل رشد می کنند و از جایی به جای دیگر در بدن حرکت کرده و به فعالیت ادامه می دهند. کار داروهای شیمی درمانی اینست که توسط گردش خون به تمام بدن حمل می شود و قدرت رشد و تکثیر (اضافه شدن) این سلول ها را از بین می برد. توجه داشته باشیم  که این داروها می توانند روی سلول های طبیعی هم، اثر ناخوشایند داشته باشند اما پس از پایان دوره دارو درمانی، اکثر سلول های طبیعی به سرعت به حالت اولشان بر می گردند.

آیا شیمی درمانی درد دارد؟

معمولاً مصرف داروهای شیمی درمانی درد ندارد. اما اگر هنگام تزریق دارو داخل رگ، دارو اشتباهی زیر پوست تزریق شود، متورم شده و درد شدیدی می گیرد که باید، فوراً به پزشک یا پرستار مسئول تزریق اطلاع دهید.

اگر روزهای بعد از شیمی درمانی دچار درد استخوان، لثه و یا قسمت های دیگری از بدن شدید، محل درد، زمان شروع درد، مدت درد، شدت درد، کیفیت و نوع احساس درد، مقدار و نوع مصرف داروهای مسکن را به دقت برای پزشک معالج خود شرح دهید. بدون انتقال این اطلاعات درد شما کنترل نخواهد شد.

دوره درمان یا شیمی درمانی چه مدت طول می کشد؟

مدت درمان و فاصله بین درمان ها به نوع دارو و واکنش بدن بستگی دارد. دارو ممکن است به صورت روزانه و هفتگی با تزریقات ماهیانه انجام گیرد. در هر دوره شیمی درمانی ، پزشک معالج با آزمایش شمارش کامل سلول های خونی وضعیت بالینی بیمار را کنترل خواهد کرد. معمولاً داروها را به ترتیبی می دهند که در فاصله دو تزریق فرصت کافی و استراحت برای رشد و ترمیم سلول های طبیعی آسیب دیده باشد و بدن توان طبیعی خود را از نو بدست آورد.

آیا همزمان با شیمی درمانی می توان داروهای دیگر مصرف کرد؟

اگر شما هر دارو، قرص، آمپول، کپسول تقویتی و غیر تقویتی مانند مسکن ها، داروهای خواب آور، ویتامین ها، داروهای گیاهی و … مصرف می کنید حتماً لیست آنها را به پزشک یا پرستار مربوطه اطلاع دهید.

بدون اجازه پزشک، خودسرانه هیچ دارویی مصرف نکنید. چون بعضی از داروها ممکن است در عمل و اثر داروهای شیمی درمانی عوارض خاصی ایجاد کرده و درمان شما را به تعویق اندازد.

از تزریق واکسن های زنده ویروسی مثل سرخک، سرخچه، اوریون و فلج اطفال، در مدت شیمی درمانی خودداری شود. واکسن آنفولانزا با اجازه پزشک معالج تزریق گردد.

آیا در طول دوره درمان با شیمی درمانی می شود بچه دار شد؟

اثرات شیمی درمانی بر تمایل جنسی گوناگون است. در طول دوره شیمی درمانی تا اطلاع بعدی نباید بچه دار شد، این داروها ممکن است در بعضی افراد روی اندام جنسی تاثیر موقت داشته باشد، از قبیل تغییر در عادت ماهیانه و یائسگی زودرس در خانمها و کاهش موقتی مقدار اسپرم در آقایان. لذا در مورد رفتارهای جنسی و روابط زناشویی و یا مصرف قرص های ضد باروری و زمان مناسب بارداری با پزشک معالج مشورت کنید.

عوارض شیمی درمانی را می توان به سه دسته حاد، تحت حاد و مزمن تقسیم بندی نمود. عوارض حاد شایع ترین نوع عوارض ناشی از شیمی درمانی می باشند. این عوارض در هفته های اول بعد از آغاز شیمی درمانی در بیمار رخ می دهد و شامل کاهش سلول های خونی، ریزش مو، زخم دهان، تهوع و استفراغ، بی اشتهایی، اسهال، یبوست، درد شکم، درد بدن، احساس ضعف و خستگی، مشکلات ادراری و بی نظمی در دوران قاعدگی خانم ها است. عوارض تحت حاد مانند تغییرات رنگ و قوام پوست و ناخن بین چند هفته تا چند ماه از شروع شیمی درمانی پدیدار می شود. عوارض مزمن نیز مانند آسیب بافت کلیه، کبد و یا قلب معمولا چند ماه بعد از آغاز شیمی درمانی رخ می دهد.

برخی از عوارض حاد ممکن است در طول درمان یا بعد از اتمام درمان نیز ادامه پیدا کند و به یک عارضه مزمن ناشی از شیمی درمانی تبدیل گردد  و یا عارضه ای که معمولا به صورت مزمن به وجود می آید خود را سریع تر و به صورت یک عارضه حاد نشان دهد‌.

آیا درمان با داروهای شیمی درمانی برای اطرافیان خصوصا بچه ها ضرورت دارد؟

داروهای شیمی درمانی بر اطرافیان تاثیری ندارند اما همیشه باید توجه داشت که ممکن است اطرافیان برای فرد شیمی درمانی خطرناک باشند، مثلا بسیاری از افراد سرماخوردگی دارند، ولی هنوز علایمی پیدا نکرده اند. برخورد نزدیک فرد تحت شیمی درمانی با این افراد باعث انتقال ویروس به او می گردد که می تواند برای فرد خطرناک باشد.

آیا در طول دوره شیمی درمانی، فرد می تواند به شغل خود ادامه دهد؟

در صورتی که شغل، سخت و زیانبار نباشد و باعث خستگی نشود، ادامه دادن به کار بهبود وضعیت نیز کمک کننده است.

آیا در طول دوره شیمی درمانی می توان ورزش کرد؟

انجام ورزش های سبک مانند پیاده روی که سبب خستگی بیش از حد فرد نشود مجاز است.

تب گیر، نمایندگی فروش گن فاجات Fajate کلمبیا مرکز خرید انواع گن بعد از جراحی زیبایی و لاغری با گارانتی اصالت کالا

آیا در طی دوره شیمی درمانی رژیم غذایی خاصی باید رعایت شود؟

در طی شیمی درمانی بهتر است تا حد امکان از مواد غذایی سالم و تازه استفاده شود. مصرف گوشت، مرغ، ماهی، سبزی ها و میوه ها توصیه می شود. پرهیز غذایی خاصی وجود ندارد، مگر در افرادی که قبل از شیمی درمانی به علت مشکلات دیگری مثل قند، افزایش چربی یا فشار خون مجبور به رعایت رژیم غذایی خاصی بوده اند. ضمن اینکه میوه و سبزی ها باید به دقت شسته، ضد عفونی و تا حد امکان پوست گرفته شوند.